Sinterklaas, je zou er meer over moeten weten

Als ik hier in Argentinië over Sinterklaas vertel dan vraagt iedereen meteen of hij dezelfde persoon als de kerstman is. Nee, zullen de meeste Nederlanders zeggen, het is een heel ander feest. Dat is eigenlijk niet helemaal waar. De Kerstman is namenlijk gebaseerd op onze Sint, naar Amerika gebracht door de eerste bewoners van New York (destijds Nieuw Amsterdam geheten), die ook zo ver van huis niet zonder het heerlijk avondje konden. Wist je overigens dat men ook Sinterklaas viert in België, de Nederlandse Antillen en Suriname, Luxemburg, Oostenrijk, delen van Duitsland, Polen en Tjechië? Maar lang niet op de enthousiaste manier zoals wij het vieren natuurlijk.

De geschiedenis van dit fantastische feest gaan terug tot de Oudheid. Sint Nicolaas van Myra (in het huidige Turkije) was een bisschop die leefde in de vierde eeuw. Het zou een zeer gulle persoon zijn geweest waar meerder wonderen aan zijn toegeschreven. Zo zou hij naar naar verluid drie kinderen tot leven hebben gewekt. Overigens arriveert Sinterklaas waarschijnlijk per boot omdat Sint Nicolaas in Spanje de beschermheilige van de zeemannen is.

Twee zomers terug heb ik het graf van Sinterklaas in Bari, Zuid-Italië bezocht. Ik kon mijn tranen met moeite bedwingen. Het is net als met God (in mijn geval), als je in je kindertijd heel erg hebt geloofd in iets dan gaat dat eigenlijk nooit over. Gelukkig ontvangt hij daar nog veel devote bezoekers, het is namenlijk dé heilige van de Russisch-orthodoxe kerk. Duizend jaar lang werd deze heilige alleen in het Oosten vereerd, maar sinds de dertiende eeuw wordt zijn sterfdag, zes december, ook door Europese christenen gevierd. In die tijd zetten arme kindjes ook voor het eerst hun schoen in Utrecht. In de zestiende eeuw werd het een echt familiefeest.

Aan de christelijke basis werden heidense elementen toegevoegd. Odin (zie afbeelding), een Germaanse god, bewoog zich ook voort op een wit paard. Zijn helpertje droeg net als Piet een roede, een oud vruchtbaarheidssymbool. Aanvankelijk werd Zwarte Piet als een demoon beschouwd die door Sint Nicolaas werd verplicht tot het uitvoeren van nobele daden, of als een door de Sint gered Ethiopisch kindje. Je kan hem ook interpeteren als een schaduw uit ons slavenverleden, een reden waarom enkele mensen van Antilliaanse maar ook van overige afkomst zich verzetten tegen dit element. De kinderen zelf maken er natuurlijk geen probleem van, die stellen zich voor dat Piet ‘s avonds na het douchen afgezien van wat roetresten in zijn oren schoon en blank zijn bed inkruipt. Persoonlijk vind ik een zin uit ‘Sinterklaas Kapoentje’ verontrustender: “Ook al ben ik zwart als roet, ‘k meen het wel goed”.

Sinterklaas heeft naast hele oude ook veel realitief nieuwe elementen. Zo heb ik ooit heb ik gehoord dat de meeste liedjes zijn verzonnen door slechts één schoolmeester in de negentiende eeuw (dat verklaard meteen hun educatieve karakter), een minder lange en interessante geschiedenis dus. Wel vind ik het een leuk weetje dat de goedheiligman tot de Tweede Wereldoorlog maar één hulpje had, maar dat de Canadese gealieërden bijna allemaal wilden meehelpen bij dit gezellige feest, sindsdien zijn ze dus met meerderen.

Elk jaar aan het begin van pakjesavond gingen mijn opa en oma naar de gang om hun pakken aan te doen, opa verkleed als Sint en oma als Piet. Ik heb ze zich nooit zo zien vermaken als tijdens die avonden. Wat jammer dat ik er in 2005 niet was toen mijn opa besloot Sinterklaas te imiteren die op zijn beurt Ali B imiteerde. Een jaar later overleed mijn oma op 2 december. Natuurlijk hadden we niet echt zin om het groots te vieren, dus speelden we enkel het dobbelspel. Een jaar later kwam de vreugde weer terug, en mijn opa trok zijn pak weer aan. Vorig jaar was hij al in de laatste maanden van zijn leven. Door twee herseninfarcten niet meer in staat te communiceren, at hij mee maar vertrok hij voor het dobbelspel begon. Deze december was ik in Argentinië, iedereen die het maar horen wil vertellende over dit speciale feest, wat voor mij vooral het feest van de opa is, mijn opa, die volgens mij niet toevallig Jan Nicolaas heette.

Noortje Peverelli, Nederlandse stagiair